Første Steg nr. 2-2014

BARNEHAGE ELLER SKOLE FOR FEMÅRINGENE?

Femåringar lærer best i barnehagen – gjennom leik!

Veit KristinVinje korleis barn lærer, eigentleg? spør Dag Skram, somunderviser barnehagelærarstudentar i Sogndal.

somunderviser og barnet som skal lære . ArneTrageton (1997) siterer i boka Leik i småskolen ‘Anne 6 år’ somspør læraren: «Kvifor er det du som heiter lærar? Det er jo eg som skal lære.» ELEVENERVIKTIGAST FORLÆRING Det blir difor heilt feil når statsminis- teren i sin opningstale i Stortinget i fjor haust sa at «Den viktigaste personen for ein elevs læring er – læraren». Har det norske ordet lærar leiamerk- semda mot læraren si undervisning og vekk frå den viktigaste aktøren i skulen, barnet som skal lære? Tenk på det fak- tumat opp imot einfiredel av dei fem- og seksåringane sombyrjar på skulen etter sommarferien, har lært seg å lese og til og med skrive ein del. Eg observerte ein gong ein femåring som studerte ein kalender. Han stod der lenge, so såg han påmeg og spurde: «Kva er einH-Ø-G-T- I-D-S-D-A-G for noko»? Eg skjøna då at han hadde knekt lesekoden. Korleis kunne denne femåringen og andre fem- åringar finne ut av dette på eiga hand? Ved å læreKein dag og L ein annan dag? Eller lærer barn på ein annan måte? BådeRammeplan for barnehagen (KD 2011) og Kunnskapsløftet (2006) tek utgangspunkt i eit heilskapssyn på barns utvikling og læring. Utvikling og læring skjer i eit dynamisk og tett samspelmel- lomfysiske ogmentale føresetnader. Eit barn møter og sansar verda med heile seg, og ikkje stykkevis og delt. Vi kan på ein måte seie at barnet skal ‘erobre

som læringa skjer i barnet. Gjennom leik tileignar barn seg eit heilt språk på ein to–tre år, dei lærer seg alle dei viktige begrepa som gjer dei i stand til å kom- muniseremed andre. På denmåten legg dei grunnlaget for vidare læring. Det er gjennom leiken at barnet opplever og erfarer den verda dei skal bli ein del av. EI KONSTRUERTMOTSETNING Vimå altså rydde opp i den oppkonstru- erte motsetninga mellom leik og læring ein gong for alle. Leik kan ikkje vere det motsette av læring av di desse begrepa ikkje kan samanliknast. På ein måte er det å samanlikne leik og læring som å samanlikne eple og frukt. Læring er over- ordna leiken som begrep, og kan difor ikkje sidestillast. Når vi skal diskutere leikens rolle og omfang i opplæringa på småskulesteget, må det vere i forhold til undervisningsaktivitetar og ikkje i for- hold til læringsbegrepet. Barn lærer ved å leike og dei kan lære ved å bli undervist. Undervisning i seg sjølv er nemleg ikkje nokon garanti for at læring skal finne stad. Det berre verkar slik når ein høyrer på norsk skuledebatt. Ein erfaren lærar sa det på denne måten: «Det var eit sjokk formeg den gongen eg oppdaga at undervisning og læring ikkje er det same.» At det føregår undervisning i eit klasseromer ingen garanti for at elevane lærer. Læraren og eleven har ulike rol- ler i denne prosessen. Det er læraren

DAG SKRAM (dag.skram@hisf.no) er førstelektor i pedagogikk ved Høgskulen i Sogn og Fjordane (foto: Arne Solli)

No har det skjedd igjen. Ein eller annan politikar har fått ein fiks idé etter å ha forlest seg på ein rapport, eller høyrt eit foredrag og tolkar det det inn i ein totalt misforstått samanheng. Denne gongen er det utdanningspolitisk talskvinne Kristin Vinje i Høgre som meiner det bør opnast opp for skolestart for fem- åringar (Aftenposten 26.1.14). Heldigvis gjekk statsminister Erna Solberg ut og la denne ballen død, i alle fall i første omgang. Det er sjølvsagt heilt legitimt å fronte dette synspunktet, men eg vil her oppmode Kristin Vinje og hennar eventuelle meiningsfeller om å tenke grundig gjennom fylgjande spørsmål: Korleis lærer barn, eigentleg? Gjennommitt arbeid med boka Leik og læring i samspel (2007) er det lagt vekt på at barn og unge heilt opp til 10–11 års alder tileignar seg det meste av sine kunnskapar og ferdigheiter gjennom leik. Dette gjeld på alle utviklingsområde motorisk, sosialt, emosjonelt og kogni- tivt. Leik er rett og slett denmest effek- tive måten barn lærer på av di den er indremotivert og lystbetont. På einmåte kan vi seie at barnet er i leiken samtidig

12 | første steg nr 2 | 2014